De afgelopen maanden zijn er in het nieuws verschillende woningbranden geweest in Nederlandse appartementencomplexen. Gelukkig blijft het vaak bij materiële schade, maar soms zijn de gevolgen ingrijpend: persoonlijke drama’s, evacuaties, onbewoonbare woningen en hoge herstelkosten. Zulke incidenten maken duidelijk hoe belangrijk het is dat Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) actief werk maken van brandveiligheid.
Maar hoe staat het eigenlijk met de brandveiligheid van appartementen in Nederland? Wat zijn de wettelijke verplichtingen? En waar moeten VvE’s en beheerders op letten om de veiligheid van bewoners te waarborgen?
Brandveiligheid: gedeelde verantwoordelijkheid
In een appartementencomplex is brandveiligheid niet alleen de verantwoordelijkheid van de individuele bewoners. Juist de gemeenschappelijke delen – zoals de entreehal, trappenhuizen, liften, meterkasten, bergingen en technische ruimtes – kunnen bepalend zijn voor het verloop van een brand en de veiligheid van alle bewoners.
De VvE is verantwoordelijk voor het onderhoud en de veiligheid van deze gemeenschappelijke ruimtes. Daarmee rust er een duidelijke zorgplicht op het bestuur van de VvE, vaak ondersteund door een VvE-beheerder. Brandveiligheid moet dan ook structureel op de agenda staan van de VvE.
Wettelijke verplichtingen: wat moet je als VvE?
Brandveiligheid is in Nederland geregeld via het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), dat op 1 januari 2024 de Bouwbesluit 2012 heeft vervangen. Het Bbl stelt minimumeisen aan de brandveiligheid van gebouwen, waaronder woongebouwen. De belangrijkste verplichtingen voor bestaande bouw zijn:
Vluchtwegen vrijhouden: Vluchtroutes moeten vrij zijn van obstakels. Fietsen, kinderwagens of meubels in trappenhuizen zijn verboden.
Rookmelders verplicht: Sinds juli 2022 moeten alle woningen in Nederland, ook bestaande bouw, zijn uitgerust met rookmelders op elke verdieping. De VvE is verantwoordelijk voor rookmelders in de gemeenschappelijke ruimten, zoals gangen en technische ruimtes.
Brandwerende scheidingen: De VvE moet zorgen voor brand- en rookwerende scheidingen tussen woningen en gemeenschappelijke ruimtes, met bijvoorbeeld goed afgesloten brandscheidende deuren.
Noodverlichting en aanduiding vluchtwegen: In complexen met inpandige gangen of zonder daglicht moet noodverlichting aanwezig zijn. Ook moeten vluchtroutes duidelijk worden aangegeven.
Installaties: Liften, elektrische installaties en ventilatiesystemen moeten veilig en goed onderhouden zijn. Regelmatige inspectie is essentieel.
Gemeenschappelijke risico’s in appartementencomplexen
Een brand in een appartementencomplex ontwikkelt zich anders dan in een eengezinswoning. Door de bouwkundige opzet – vaak met centrale trappenhuizen en meerdere verdiepingen – kunnen rook en vuur zich snel verspreiden. Hier zijn enkele veelvoorkomende risico’s waar VvE’s op moeten letten:
Verouderde elektrische installaties: Oude groepenkasten of overbelasting door nieuwe apparaten vormen een reëel gevaar.
Opgeslagen materialen: Vluchtwegen die worden gebruikt als opslagplaats voor brandbare spullen verhogen het risico aanzienlijk.
Slechte brandcompartimentering: Als brandscheidingen zijn doorbroken (bijvoorbeeld bij het trekken van kabels zonder afdichting), is de brandwerendheid niet meer gegarandeerd.
Onvoldoende rookdetectie in gemeenschappelijke ruimten: Zonder melders wordt een beginnende brand mogelijk te laat ontdekt.
Verkeerd gebruik van bergingen: Sommige bewoners slaan gasflessen of brandbare vloeistoffen op in bergingen, wat uitdrukkelijk verboden is.
Brandveiligheid verbeteren: waar begin je als VvE?
Een structurele aanpak begint met inzicht. Dit zijn de belangrijkste stappen die een VvE kan nemen:
1. Laat een brandveiligheidsinspectie uitvoeren
Een gespecialiseerde partij kan een uitgebreide inspectie uitvoeren en beoordelen of het complex voldoet aan de wettelijke eisen en praktijknormen. Denk aan de NEN 6059 (brandwerendheid) en NEN 2535 (brandmeldinstallaties).
2. Maak brandveiligheid onderdeel van het MJOP
Brandveiligheidsmaatregelen – zoals het vervangen van deuren, het verbeteren van brandscheidingen of het aanbrengen van rookmelders – zijn investeringen die je kunt opnemen in het meerjarenonderhoudsplan (MJOP). Zo worden kosten verdeeld over de jaren en voorkom je financiële verrassingen.
3. Informeer en betrek bewoners
Bewoners spelen een cruciale rol. Een goed geïnformeerde bewoner weet dat opslag op de gang niet mag, dat rookmelders regelmatig getest moeten worden en dat het belangrijk is om vluchtwegen vrij te houden. Overweeg een jaarlijkse brief of digitale nieuwsbrief over brandveiligheid.
4. Stel een ontruimingsplan op
Hoewel een ontruimingsplan niet wettelijk verplicht is voor wooncomplexen, is het wel aan te raden. Wat moeten bewoners doen bij brand? Waar is de verzamelplaats? Hoe worden minder zelfredzame bewoners geholpen?
5. Leg afspraken vast in het huishoudelijk reglement
Als VvE kun je gedragsregels rondom veiligheid vastleggen in het huishoudelijk reglement. Bijvoorbeeld: “Het is verboden om spullen te plaatsen in trappenhuizen en gangen” of “In bergingen mogen geen brandgevaarlijke stoffen worden opgeslagen”.
Periodiek onderhoud en controle
Brandveiligheid is geen eenmalige investering, maar vraagt om periodieke aandacht. Denk aan:
Jaarlijkse controle van noodverlichting en rookmelders
Onderhoud van brandblussers of brandslanghaspels (indien aanwezig)
Regelmatige visuele inspectie van vluchtwegen
Controle van brandscheidingen bij werkzaamheden (bijv. installateurs)
Een goed werkend onderhoudsplan en actieve samenwerking met de beheerder kunnen helpen om dit proces te borgen.
Verzekering en aansprakelijkheid
Brandveiligheid raakt ook de verzekering van het gebouw. De opstalverzekering van de VvE keert schade door brand meestal uit, maar als blijkt dat de VvE nalatig is geweest (bijvoorbeeld doordat vluchtwegen geblokkeerd waren of rookmelders ontbraken), kan dit gevolgen hebben voor de dekking of leiden tot aansprakelijkstellingen.
Het is dus ook uit financieel oogpunt verstandig om brandveiligheid serieus te nemen. Sommige verzekeraars bieden zelfs korting op de premie bij aantoonbare extra veiligheidsmaatregelen.
Toekomstige ontwikkelingen
De overheid heeft in 2024 een herzien brandveiligheidsbeleid aangekondigd voor hoogbouw en kwetsbare groepen (zoals ouderen). Dat betekent mogelijk aanvullende regels voor complexen waarin veel ouderen wonen of waar sprake is van zorg aan huis. VvE’s doen er verstandig aan dit op de voet te volgen, zeker als hun complex onder deze doelgroep valt.
Tot slot: brandveiligheid begint bij bewustzijn
Brandveiligheid in appartementen is een onderwerp dat snel naar de achtergrond verdwijnt als er niets aan de hand is. Toch is het juist die zichtbare of onzichtbare voorbereiding die bij calamiteiten het verschil maakt tussen een incident en een ramp. Voor VvE’s en beheerders ligt hier een belangrijke taak – niet alleen wettelijk, maar ook moreel.
Zorg voor een goed plan, duidelijke afspraken en periodieke controles. Zo bouw je als VvE niet alleen aan een brandveilige omgeving, maar ook aan het vertrouwen en veiligheidsgevoel van de bewoners.
